ในนิทานเรื่องอลิซท่องแดนมหัศจรรย์ ตัวละครฮัมพ์ตี้ ดัมพ์ตี้ บอกกับอลิซอย่างมั่นอกมั่นใจว่า เขาเป็นนายแห่งถ้อยคำที่เขาพูด แต่ตัวเลขเป็นเรื่องที่น่าสยดสยอง จะมีสักกี่คนที่พูดได้เต็มปากว่าตัวเองเป็นนายแห่งตัวเลข สงสัยว่าอาจมีบาดแผลทางจิตใจจากการถูกวิชาคณิตศาสตร์ทำร้ายมาตั้งแต่สมัยประถม
แต่ไม่ว่าสาเหตุอะไร อาการหวาดตัวเลขก็ได้สร้างปัญหาให้กับนักเขียนที่ต้องการคนอ่าน นักโฆษณาที่หวังให้ผลงานของตัวเองกระตุ้นยอดขายของสินค้าได้ และเจ้าของสำนักพิมพ์ที่อยากให้หนังสือหรือนิตยสารขายดีเป็นเทน้ำเทท่า การใช้ตารางที่เต็มไปด้วยตัวเลขก็คงไม่เข้าที เพราะเป็นของแสลงสำหรับคนอ่าน หรือการบรรยายด้วยตัวหนังสือแทนก็คงจะไม่ค่อยได้เรื่องได้ราวนัก ในสถานการณ์เช่นนี้สุดท้ายคือ การวาดรูป
รูปภาพทางสถิติที่ง่ายที่สุด ก็คือ แผนภูมิเส้น ซึ่งมีประโยชน์มากในการแสดงแนวโน้มของสิ่งต่างๆที่คนทั่วไปอยากกล่าวถึง อยากรู้อยากเห็น หรือ อยากคาดการณ์ คราวนี้เราจะสมมติว่าใช้แผนภูมิเส้นแสดงรายได้ของบริษัทแห่งหนึ่ง ที่เพิ่มขึ้นอีก 50% เปอร์เซนต์ภายในหนึ่งปี
เริ่มจากการตีเส้นบนกระดาษ 2 เส้น คือ เส้นแกนตั้ง และเส้นแกนนอน จากนั้นเขียนชื่อเดือนตามแกนนอน และเขียนจำนวนเงินหลักแสนบาทตามแกนตั้ง ลงจุดข้อมูลลากเส้นเชื่อมให้เรียบร้อย คุณก็จะได้แผนภูมิเส้นหน้าตาแบบนี้
แผนภูมิดังกล่าวแสดงให้เห็นแนวโน้มตลอดทั้งปีโดยแบ่งออกเป็นรายเดือน ใครเห็นก็จะเข้าใจได้เพราะมีแนวโน้มตลอดทั้งปี เพราะมีการแสดงอัตราส่วนอย่างชัดเจน และที่ฐานของแผนภูมิก็มีค่าศูนย์ไว้ให้เปรียบเทียบ 50% เส้นกราฟค่อยๆไต่ระดับขึ้นไป แต่อาจจะดูไม่ตื่นเต้นเท่าไหร่
ถ้าคุณแค่อยากจะนำเสนอข้อมูลเฉยๆ แผนภูมิทำนองนี้ก็ใช้ได้แล้ว แต่ถ้าคุณต้องการจะเป็นฝ่ายชนะในการโต้แย้ง สร้างความตกตะลึง ผลักดันให้เกิดการลงมือ หรือ เสนอขายอะไรบางอย่าง แผนภูมิดังกล่าวน่าจะยังกระตุ้นความรู้สึกได้ไม่ดีพอ คงต้องปรับสเกลต่ำสุดและสูงสุดของเส้นแนวตั้งใหม่
แบบนี้ค่อยดูน่าสนใจขึ้นมาหน่อย ตัวเลขเหมือนเดิม เราไม่ได้เปลี่ยนข้อมูลอะไรเลยสักนิด แต่แผนภูมิที่มีข้อมูลเดียวกันนี้กลับให้ความรู้สึกต่างไปจากเดิม ผู้อ่านๆที่ดูผ่านๆจะเห็นเส้นรายได้ของบริษัทพุ่งขึ้นสูงไปเกือบหนึ่งหน้ากระดาษภายในเวลา 12 เดือน
นั่นเป็นเพราะว่าบางส่วนของแผนภูมิ (ซึ่งเป็นส่วนใหญ่) ถูกหั่นทิ้งไป ก็เหมือนกับเวลาที่คุณเรียนโครงสร้างไวยากรณ์ แม้คำบางคำจะหายไปจากประโยค คุณก็ยังสามารถ "เข้าใจ" ประโยคนั้นได้ แต่ดวงตาของคนเราไม่ได้ "เข้าใจ" ว่าส่วนที่หายไปคืออะไร ดังนั้นรายได้ของบริษัทที่ค่อยๆไต่ระดับขึ้นไปจึงดูเหมือนพุ่งพรวดขึ้นมา
---
ดังนั้นเวลาที่คุณดูตัวเลขบนกราฟ ขอให้สังเกตจุดพึงระวังนี้ไว้ เพื่อไม่ให้ใครบางคนใช้แผนภูมิหลอกตาคุณได้
Cr. How To Lie With Statistics
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น